-A-
Ø Açık
Havza : Suların denize dökülebildiği açık alanlardır.
Ø Ada : Dört
tarafı sularla çevrili kara parçası.
Ø Adaptasyon : Bir
yerin, mekanın şartlarına uyum sağlama.
Ø Afet : Can veya
mal kaybına yol açan deprem, yangın, tsunami gibi olaylardır.
Ø Ağıl : Büyükbaş
hayvanların barındırıldığı üstü açık, etrafı çitlerle çevrili yer.
Ø Akarsu : Bir
yerden doğup başka bir yere akan su kütlesi.
Ø Akarsu
Çığırı : Akarsuyun doğup bittiği yer arasındaki bölgedir.
Ø Alacakaranlık: Gün bitimi ile gecenin başlangıcı arasındaki zaman.
Ø Alçak
Enlem : Orta kuşak ile ekvator arasındaki enlemlerdir.
Ø Alize: 30° enlemlerinden Ekvatora doğru esen sürekli rüzgarlar.
Ø Alüvyon :
Akarsuların taşıdığı kum, taş gibi malzemelerdir.
Ø Antiklinal : Sıkışma
sonucu oluşan kıvrımlı yapının üstte kalan bölümüdür.
Ø Antropojen
Bozkır : İnsan tarafından orman örtüsünün tahrip edilmesi sonucu
oluşan bozkır.
Ø Antropojeomoloji : İnsanın
doğal hayata yaptığı tahribatlara denir.
Ø Artçı
Deprem : Büyük şiddetteki deprem sonra oluşan küçük sarsıntılar.
Ø Aşınım
: Rüzgar ya da sel ile verimli
topraklarının başka bir yere taşınmasına denir.
Ø Aşınım
Platformu : Dalga aşındırması ile kıyılarının önünde meydana gelen
düzlüktür.
Ø Aşırı
Otlatma : Bir otlağın ot veriminin üzerinde hayvan otlatma.
Ø Atlantik
Kıyı : Dağların denize dik uzandığı yerlerdeki girintili çıkıntılı
kıyılardır.
Ø Atlas : Coğrafi
özelliklerin bulunduğu kitaplardır.
Ø Atmosfer :
Havaküre.
Ø Ay : Dünyanın
uydusu olan gök cismi
-B-
Ø Bağıl Nem: Hava kütlesinde bulunun nemin yüzdelik oranıdır.
Ø Bakı: Güneşe dönük olma, güneşe bakma durumu.
Ø Bankiz
: Kutup çevresindeki denizlerde, suyun donması ile oluşan buz kütleleridir.
Ø Banliyö: Büyük
bir şehrin çevresindeki yerleşim alanları.
Ø Baraj Gölü:Bir akarsu yatağında
kurulan barajların gerisinde biriken suların oluşturduğu suni göldür.
Ø Baraj: Suyu
toplamak, gücünden yararlanmak amacıyla akarsu üzerinde yapılır.
Ø Barkan: Hilal biçimindeki kum birikintisi.
Ø Barograf : Basıncı sürekli kaydeden ve yazıcı ucu bulunan bir tür madeni
barometredir
Ø Bazalt
: Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır.
Ø Biyosfer: Canlı kürenin diğer adıdır.
Ø Boğaz: Denizleri birbirine bağlayan dar su
geçitleridir.
Ø Botanik: Bitkileri inceleyen bilimdir.
Ø Boylam: Kutuplar arası uzanan ekvatoru dik kesen hayali
çizgilerdir.
Ø Boyun:
Buralara bel ya da geçit de denir.
Ø Bozkır: Yarı
kurak bölgelerde ilkbahar yağışlarıyla yeşillenen otsu bitkilerden ve bazı
kurakçıl çalılardan oluşan bitki topluluğudur.
Ø Bölge: Çeşitli nedenlerle ayrılmış alanlardır.
Ø Buharlaşma : Atmosferdeki nemin kaynağı yeryüzündeki su kütleleridir.
Ø Buzul Gölü: Buzullaşma döneminde buzulların aşındırmasıyla oluşan çanaklardaki
göldür.
Ø Buzul: Güneşin eğik açıyla geldiği ve genellikle kutuplara
yakın olan bölgelerde rastlanılan donmuş su kütleleridir.Bakı: Bir dağ yamacının baktığı yön.
-C-
Ø Cephe: Farklı özellikteki iki hava kütlesinin
karşılaşması ile oluşan hat. Cepheler hareketli olup, bir yerin sıcaklık ve
yağış durumunu doğrudan etkiler. Bir cephede soğuk havanın yerini sıcak hava
alırsa buna sıcak cephe, sıcak havanın yerini soğuk hava işgal ederse buna da
soğuk cephe denir.
Ø Cıvalı Barometre : Üstü açık bir kaba daldırılmış, yukarı ucu kapalı bir cam borudur.
Hava basıncı, boruyu dolduran cıva sütununu dengede tutar. Hava basıncı azalıp
çoğaldıkça cıva sütunu da alçalıp yükselir. Cıvalı barometre camdan yapıldığı
ve hep düz durması gerektiği için her zaman kullanımı kolay değildir.
Ø Coğrafi Bölge: İklim farklılığıyla ayrılmış alanlardır.
Ø Coğrafi Bölüm : Bir coğrafi bölge içinde doğal koşullar, sosyal ve ekonomik
özellikler bakımından farklılık gösteren küçük birimler
Ø Coğrafi Konum : Yeryüzündeki herhangi bir alanın bulunduğu yere, o alanın coğrafi
konumu denir.
Ø Coğrafya: Yeryüzünü
inceleyen bilim dalıdır
Ø Conolis Kuvveti: Dünyanın dönmesi sonucu, rüzgarları Kuzey Yarım Küre'de sağa,
Güney Yarım Küre'de sola saptıran güç.
Ø Cosmoz: Kainat,evrendir.
-ç-
Ø Çakıltaşı (Konglomera) : Genelde yuvarlak akarsu çakıllarının doğal bir
çimento maddesi yardımıyla yapışması sonucu oluşur.
Ø Çakmaktaşı
(Silex) : Denizlerde eriyik halde bulunan silisyum dioksitin (SİO2) çökelmesi
ile oluşan taştır. Kahverengi, gri, beyaz, siyah renkleri bulunur. Çok sert
olması ve düzgün yüzeyler halinde kırılması nedeniyle ilkel insanlar tarafından
alet yapımında kullanılmıştır.
Ø Çay: Irmaktan küçük,dereden büyük olan akarsu
Ø Çayır: Yüksek dağlar üzerinde sürekli yeşil kalan bitki topluluğu.
Ø Çekirdek : Dünya'nın yoğunluk ve ağırlık
bakımından en ağır elementlerin bulunduğu bölümüdür. Dünya’nın en iç bölümünü
oluşturan çekirdeğin, 5120-2890 km’ler arasındaki kısmına dış çekirdek,
6371-5150 km’ler arasındaki kısmına iç çekirdek denir. İç çekirdekte bulunan
demir-nikel karışımı çok yüksek basınç ve sıcaklık etkisiyle kristal haldedir.
Dış çekirdekte ise bu karışım ergimiş haldedir.
Ø Çeltik: Pirinç yetiştirilen sulak tarla
Ø
Çevre kirliliği:Çevremizde bulunan hava, su, toprak, bitki örtüsü gibi
doğal ortamların insanlar tarafından; duman, zehirli gaz, çöp, plastik,
deterjan, tarım ilacı, kanalizasyon ve sanayi atıklarıyla kirletilmesi. Böylece
hava kirliliği, su kirliliği ve toprak kirliliği gibi sorunlar ortaya çıkar.
Ayrıca gürültü (ses kirliliği) de bir çevre kirliliğidir.
Ø Çevre sorunu: Çevre kirlenmesi ve bu kirlenmeler sonucu
ortaya çıkan (ozon tabakasının incelenerek delinmesi, toprak erozyonu, sel
gibi) çeşitli sorunlar.
Ø
Çevre: Içinde yaşanılan ortam. Canlı ve cansız vıarlıklardan
oluşur. Insanlar tarafından bozulmadlğı zaman doğal bir denge halindedir ve
kende kendini yeniler
Ø Çığ: Aşırı kar yağışının olduğu bölgede herhangi bir ses
veya sarsıntı nedeniyle kar kütlesinin eyim yönüne doğru harekete geçmesidir,
Ø Çiy : Havanın açık ve durgun olduğu gecelerde,
havadaki su buharının soğuk cisimler üzerinde su damlacıkları biçiminde
yoğunlaşmasıdır. İlkbahar ve yaz aylarında görülür.
Ø Çizgi (grafik) Ölçek :
Haritalardaki küçültme oranını çizgi grafiği üzerinde gösteren ölçek türüdür.
Kesir ölçeğe göre düzenlenir ve santimetre (cm)'nin üstündeki tüm uzunluk
birimleri kullanılır.
Ø Çizgisel Hız : Dairesel hareket yapan Yerküre üzerindeki bir noktanın birim
zamanda eksen üzerindeki yer değiştirme hızıdır. Çizgisel hız, dünyanın
küreselliği nedeniyle Ekvator'da en fazladır, kutuplara doğru azalır.
Ø Çökme Dolini : Yeraltında bulunan mağara sistemlerinin tavanlarının
incelerek çökmesi ile oluşan karstik şekillerdir. Çökme dolinleri,
derinliklerinin fazla oluşu, yamaçlarının eğimli oluşu ve tabanlarındaki iri
bloklar halinde maddeler bulunması nedeniyle erime dolinlerinden kolayca
ayırtedilirler.
-D-
Ø
Dağ çayırı:Yüksek dağlarda orman sınırıın üzerindeki yüksekliklerde
görülen çayırlar. Dağ çayırları çoğunlukla kurakçıl bir yapıya sahiptir.
Dağ sporu: Yüksek ve sarp dağlarda gezmek, buraları görmek, tanımak ve araştırmalar yapmak için yapılan tırmanma işi. Dağcılık hem bir spor hem de bir bilimsel araştırma şeklidir.
Dağ sporu: Yüksek ve sarp dağlarda gezmek, buraları görmek, tanımak ve araştırmalar yapmak için yapılan tırmanma işi. Dağcılık hem bir spor hem de bir bilimsel araştırma şeklidir.
Ø
Dalgalar : Dalgalar, deniz ve göllerdeki kuzey sularının periyodik
salınımlarıdır. Dalga oluşumunun temel nedeni rüzgarlardır. Deniz yüzeyini
yalayarak esen rüzgarlar, sürtünme nedeniyle durgun sulara hareket kazandırır.
Deniz yüzeyi pürüzlenir ve sürekli biçim değiştirir. Deniz yüzeyinin salınım
hareketine dalgalanma deniz yüzeyinde beliren pürüze dalga denir. Rüzgarlar
dışında depremler, volkanik hareketler ve deniz altında çökmelerde dalgaları
oluşturur. Bu tür dalgalara tsunami denir.
Ø Dam : Köy ailelerinin geçici bir süre için yararlandıkları
yerleşme biçimidir. Bölge köy yerleşmelerinde bir kısım aileler, birkaç aylık
süre için köylerinden ayrılarak, kendi bahçe, tarla ve otlaklarındaki damlarda
oturduktan sonra, tekrar köylerine dönerler.
Ø
Davar: Koyun ve keçinin ortak adı.
Ø
Debi : Akarsu
Akımıdır.
Ø Delta: Suların ağız kesiminde biriktirdiği alüvyondan oluşan
ovadır.
Ø Demografi: Nüfus coğrafyasıdır.
Ø
Deniz :
Okyanusların kıta içlerine doğru uzanan kollarına denir.
Ø Deprem: Levha hareketleri ve çeşitli olaylar nedeniyle oluşan
kısa süreli sarsıntılardır.
Ø
Dış kuvvetler: Kaynağını güneşten alan
yeryüzünü şekillendiren kuvvettir.
Ø Doğal afet: Kaynağını
yerden veya atmosferden alan, can ve mal kaybına yol açan olaylardır.
Ø Doğal kaynak: İnsan
etkisi olmadan kendiliğinden oluşan kaynaklardır.
Ø
Drenaj: Suyun
bulunduğu yataktan sızarak uzaklaşmasıdır.
Ø Durağan su: Stabil
hareket ve dalgalanmanın olmadığı sudur.
Ø
Düden : Kalkerli
arazide erime ile oluşan daire biçimli kapalı çukurluklara düden denir.
Ø
Dünya : Güneş
Sistemi'nin 9 gezegeninden biridir ve Güneş'e olan uzaklığı bakımından 3.
Sırada bulunur.
-E-
Ø Ekliptik: Dünya'nın yörüngesinden geçtiği varsayılan düzleme
Ekliptik veya Yörünge Düzlemi denir.
Ø Ekonomi: Sınırsız insan
ihtiyaçlarının sınırlı olanaklarla karşılamaya çalışan bilim dalıdır.
Ø Eksosfer (Jeokronyum) :
Atmosferin en üst tabakasıdır.
Ø Ekvator iklimi: Ekvator
ve çevresinde görülen iklim. Bu iklim tipinde sıcaklık yüksektir ve yıl boyunca
pek az değişir. Her mevsimde bol yağış düşer.
Ø
Ekvator: Dünyamızı Kuzey ve
Güney Yarım Küreleri'ine ayıran en uzun paralel dairesi.
Ø
Engebelik:Yerkabuğu üzerindeki
dağlar, tepeler, çukurlar, vadiler, platolar gibi yüzey şekillerinin tümünü
ifade eden terim.
Ø Enlem:Dünya üzerindeki herhangi bir noktayla Ekvator arasındaki
meridyen yayının açı cinsinden değeri. Ekvator'dan uzaklaştıkça bu açı büyür;
kutup noktasında tam 90° olur.
Ø
Epirojenez : Karaların toptan alçalması ya da yükselmesi olayına
epirojenez denir.
Ø Erg: Kum çölüdür.
Ø Erozyon : Toprak örtüsünün, akarsuların, rüzgarların ve
buzulların etkisiyle süpürülmesine erozyon denir.
Ø Eş Aralık:
İzohips Aralığı.
Ø
Eş derinlik eğrisi: İzohips Eğrisi.
Ø
Eşik: Karalar üzerinde veya
deniz diplerinde birbirine komşu iki çukur alanı birbirinden ayıran tümsek
biçimindeki kabartılar.
Ø
Eşyükselti eğrisi: Yer yüzünde aynı yükseltilerden
geçtiği var sayılan çizgiler.
Ø Etezien : Balkan Yarımadası’ndan Kuzey Ege kıyılarına doğru esen
soğuk rüzgarlardır.
Ø Evren: Güneşin çekim alanında bulunan sayısız
gezegendir,kainat
Ø Evrim: Zamanla oluşan her türlü değişim ve dönüşümdür.
-F-
Ø
Falez (Yalıyar) : Dalgalar aşındırma yaparken önce
çarptıkları kıyı boyunca bir çentik açar. Buna dalga oyuğu denir. Dalga
oyukları derinleştikçe üzerindeki kütleler kopar ve düşer. Böylece kıyı boyunca
diklikler oluşur. Bu dikliklere falez ya da yalıyar adı verilir.
Ø
Fauna: Coğrafı bir alanda veya belli bir yaşama çevresinde bulunan
hayvan türlerinin tümüne denir.
Ø Fay açısı : Dikey
düzlem ile fay düzlemin yaptığı açıya fay açısı denir.
Ø Fay aynası : Fay
oluşumu sırasında yükselen ve alçalan blok arasındaki yüzey kayma ve sürtünme
nedeniyle çizilir., cilalanır. Parlak görünen bu yüzeye fay aynası denir
Ø Fay: Levhaların hareketleri sonucunda oluşan çatlaklardır.
Ø Fiziki coğrafya:
Doğal çoğrafya olarak bilinir.
Ø Fiziksel: Doğanın etkisiyle olan mekanik oluşumlardır.
Ø Flüvial: Akarsu demektir.
Ø Fosil : Jeolojik devirler boyunca yaşamış canlıların taşlamış
kalıntılarına fosil denir.
Ø
Fön rüzgarı. Özellikle, kuru bir hava kütlesinin bir dağım yamacı veya
üst kısmında alçalması ile havanın çevreden sıcaklı kalış verişi olmaksızın
ısınmasıdır.
-G-
Ø Galeri Ormanları :
Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen, çoğunlukla 50-100 m
genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli
ormanlardır.
Ø Gayzer : Volkanik yörelerde yeraltındaki sıcak suyun belirli
aralıklarla fışkırması ile oluşan kaynaklardır
Ø
Geçit: Dağlık yerlerde kışın da geçişe müsait vadi veya boğaz
biçimindeki kesimlerdir.
Ø Gel-git: Ayın
çekim kuvvetiyle sularda oluşan dalgalanmalardır.
Ø Gezegen: Güneş'in etrafında dolaşan gök cismi. Dünyamız 9 gezegenden
biridir.
Ø
Gideğen:Bir gölün fazla suların dışarıya boşaltan akarsu. Göl ayağı.
Ø Gnays : Granitin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime
uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur.
Ø Gök cisimleri:
Uzayda bulunan irili ufaklı uzay taşlarıdır.
Ø Göl: İrili,ufaklı durgun sulara denir.
Ø Gölet: akarsuyun önüne bir setle kapatılıp su biriktirmesine
denir
Ø Graben:İki yanındaki faylar boyunca çökmüş yer kabuğu parçası.
Çöküntü hendeği.
Ø Grafik Ölçek: Çizgi
ölçek.
Ø Granit : İç püskürük bir taştır. Kuvars, mika ve feldspat
mineralleri içerir. Taneli olması nedeniyle mineralleri kolayca görülür.
Çatlağı çok olan granit kolayca dağılır, oluşan kuma arena denir.
Ø
Grizu:Kömür ocaklarında ortaya
çıkan ve kolayca tutuşarak patlayabilen gaz.
Ø Günberi (Perihel) :
Dünya'nın, Güneş'e en çok yaklaşıp, yörüngede en hızlı döndüğü gündür. Dünya
Günberi konumuna 3 Ocak'ta gelir.
Ø Gündönümü: Güneş ışınlarının Kuzey ve Ganey Yarım Kürelerde yeryüzüne en
dik geldiği zamanlardır.
Ø
Günöte (Aphel) : Dünya'nın, Güneş'ten en çok
uzaklaştığı, yörüngede en yavaş döndüğü gündür. Dünya Günöte konumuna 4
Temmuz'da gelir.
-H-
Ø Harita anahtarı: Haritada kullanılan özel işaretlerin
ne anlama geldiğini anlatır.
Ø Harita ölçeği: Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki
uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır.
Ø Harita: Belli bir ölçekle küçültürmüş yeryüzü şekillerinin bir
düzleme aktarılmasına denir.
Ø Heyelan: Farklı iki katmandan oluşan yapılardan birisinin eğim
yönüne doğru harekete geçmesidir.
Ø Hidrosfer: Su küredir.
Ø Horst: Kırılan kesimin yüksekte kalan kısmıdır.
-I-
Ø Irmak : Çayların birleşmesiyle oluşan
akarsulara ırmak denir.
Ø Işıma : Yeryüzü kazandığı enerjinin bir
bölümünü atmosfere geri verir. Buna yer ışıması denir. Güneş ışınlarının
yeryüzüne ulaşamadığı saatlerde (gece) ve güneş ışınlarının yere değme
açılarının küçüldüğü aylarda yer ışıması artar. Ayrıca, zeminin yapısı da yer
ışıması üzerinde etkilidir
-İ-
Ø
İç Deniz
: Okyanuslara boğazlar aracılığıyla bağlanan
kara içlerine sokulmuş denizlere denir.
Ø İklim: Geniş bir alanda uzun zaman etkili olan hava
olaylarının tamamına denir.
Ø İndirgenmiş
Sıcaklık : Yeryüzünde sıcaklığın enleme bağlı dağılışını
gösteren haritalar çizilirken yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisini ortadan kaldırmak
için indirgenmiş sıcaklık değerleri kullanılır.
Ø İntrusif: Derinlik anlamına gelir.
Ø
İyonosfer : Mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının,
molekülleri parçalayarak iyonlar haline getirdiği atmosfer katmanıdır.
Ø
İzobath eğrisi: İzohips Eğrisi
Ø İzohips Aralığı
(Eş Aralık) : İzohipsler haritaların ölçeğine uygun
olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir. Bu aralığa izohips aralığı
ya da eş aralık denir.
Ø İzohips Eğrisi
: Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki
noktaları birleştiren eğriye eş yükselti (izohips) eğrisi, aynı derinlikteki
noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir.
-J-
Ø Jemorfoloji: Yeryüzü şeklinim ilmidir.
Ø Jeo: Yer anlamına gelir.
Ø Jeofizik: Yer yuvarlağını bir bütün olarak fiziksel yöntemlerle
inceleyen bilime denir.
Ø Jeoloji: Yer bilimi anlamına gelir.
Ø Jeolojik zamanlar
: Yerkürenin, oluşmaya başladığı andan bu güne
kadar geçirdiği devrelere Jeolojik zaman denir. Dünya’mızın 5-6 milyar yıl
yaşında olduğu tahmin edilmektedir.
Ø Jeomorfoloji Haritaları
: Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve
dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır.
Bu haritalarda faylar, yamaçlar, vadi türleri, birikinti konileri, sekiler,
ovalar ve daha bir çok yer şekli taranarak gösterilir. Yer şekillerinin kolay
ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir.
Ø Jeosenklinal : Akarsular, rüzgarlar ve buzullar,
aşındırıp, taşıdıkları maddeleri deniz ya da okyanus tabanlarında
biriktirirler. Tortullanmanın görüldüğü bu geniş alanlara jeosenklinal denir.
Ø Jeoterm Basamağı : Yeryüzünden yerin derinliklerine
inildikçe 33 m’de bir sıcaklık 1 °C artar. Buna jeoterm basamağı denir.
Ø Jips (Alçıtaşı)
: Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal
tortul bir taştır. Alçıtaşı olarak da isimlendirilir.
-K-
Ø Kaos: Düzensizlik anlamına gelir.
Ø
Kapalı Havza
: Sularını denize ulaştıramayan havzalara
kapalı havza denir.
Ø
Karaların Ortalama
Yüksekliği : Karaların ortalama yüksekliği 1000 m
dir. Dünya’nın en yüksek yeri deniz seviyesinden 8840 m yükseklikteki Everest Tepesi’dir.
Ø
Karayel : Türkiye’ye kuzeybatıdan esen soğuk
rüzgarlardır. Kışın kar yağışlarına, yazın sağanak yağışlara neden olur.
Ø
Karstik Göller
: Eriyebilen kayaçların bulunduğu yerlerde
oluşan göllerdir.
Ø Kartografya: Harita bilimidir.
Ø Kasırga : Rüzgarın en şiddetli olanıdır.
Ø
Kaynak : Yeraltı sularının kendiliğinden
yeryüzüne çıktığı yere kaynak denir. Türkiye’de kaynaklara pınar, eşme, bulak
ve göze gibi adlar da verilir.
Ø Kentsel yerleşme:
Toplu olup çok nufuslu yerleşim tipidir.
Ø Kırılma: Levhaların basınç sonucunda sert yapıların kırılmasına
denir.
Ø Kırsal yerleşme:
Dağınık olup az nufuslu yerleşim tipidir.
Ø Kıvrılma: Levhaların basıncı sonucu esnek yapıların
kıvrılmasıdır.
Ø Kimyasal ayrışma: Nem
farklılığı nedeniyle oluşan ayrılma türüdür.
Ø Klimatoloji: İklim bilimidir.
Ø Korrazyon: Aşındırmaya denir.
Ø Köy: Toplu veya dağınık olan ve nufusu iki binden az olan
yerleşim tipidir.
Ø Küresellik: Globalleşen dünyanın herhangi bir yerinde oluşan
etkinin oradan uzak yerleri de etkileme gücüne denir.
-L-
Ø Lapya : Kalkerli yamaçlarda yağmur ve kar
sularının yüzeyi eriterek açtıkları küçük oluklardır. Oluşan çukurluklar keskin
sırtlarda yan yana sıralandığından yüzey pürüzlüdür. Büyüklükleri birkaç cm ile
birkaç metre arasında değişir
Ø Lav : Volkanlardan çıkarak yeryüzüne kadar
ulaşan eriyik haldeki malzemeye lav denir.
Ø Lejant : Bakınız : Harita Anahtarı.
Ø Litosfer: Taş küredir.
-M-
Ø Magmatik: Katılaşımdır.
Ø
Mağara : Kalkerli arazilerde çatlaklar boyunca
yeraltına sızan suların oluşturduğu büyük boşluklara mağara denir. Damlataş,
Narlıkuyu, Düden, İnsuyu, Kızılin mağaraları en ünlüleridir.
Ø
Mağma : Yer kabuğunun altında bulunan sıcak
ve sıvı katmana mağma denir.
Ø
Maki : Her mevsim yeşil kalan kısa boylu
çalı ve ağaçlardan oluşan bitki örtüsüdür.
Ø Manto: Yerkabuğu ve çekirdek arasında kalan en kalın katman
olup jölemsi bir yapıdadır.
Ø Masif: Eski zamanlarda oluşmuş ve sertleşip deprem açısında en
güvenli yerlere denir.
Ø
Menderes: akarsuyun düzlük bir alanda s harfi
şeklinde akmasıdır.
Ø Mermer : Kalkerin yüksek sıcaklık ve basınç
altında değişime uğraması, yani metamorfize olması sonucu oluşur.
Ø Meteor: uzayda yanıp kaybolabilengöktaşlarıdır.
Ø Metoloji: Hava olaylarını inceleyip ve tahminde bulunan bilim
dalıdır.
Ø Metomorfik: Yüksek sıcaklık ve basınç altında oluşan değişimdir
aynı zamanda başkalaşım da denir.
Ø
Mezozoik Zaman
: Bakınız : İkinci Zaman.
Ø Mezra : bazı ailelerin tarım alanlarının az
olması, kan davaları gibi nedenlerle bulundukları sürekli yerleşmelerden
ayrılıp daha uzak bir yere yerleşmesiyle oluşmuş yerleşmelerdir.
Ø Molekül: Çok küçük zerreciklerdir.
Ø Moren: Buzul taşınma şeklidir.
-N-
Ø Narenciye : Bakınız : Turunçgiller.
Ø Nebula Teorisi : Bakınız : Kant-Laplace teorisi.
Ø Nefometre : Bulutluluk gökyüzünü kaplayan bulutların
miktarı 10 ya da 8 eşit parçaya bölünmüş ve nefometre adı verilen bir araç ile
ölçülür..
Ø
Nehir : Büyük ırmaklara nehir denir.
Ø
Nek: Tıkaç. Volkan bacasının
ağzını tıkayan lavın, volkan konisinin aşınması ile ortaya çıkan sütun
şeklindeki görünümüdür.
Ø
Nem : Yeryüzündeki
su kütlelerinden buharlaşan su, atmosferin nemlenmesine yol açar. Atmosferdeki
su buharına hava nemliliği de denir. Önemli bir sıcaklık etmeni olan
atmosferdeki su buharının miktarı, yere ve zamana göre değişir.
Ø
Neozoik Zaman : Bakınız : Üçüncü Zaman.
Ø
Neozoik Zaman : Bakınız : Üçüncü Zaman.
Ø
Nimbüs bulutları: Yağmur bulutlarıdır. Yoğunluğu fazla olduğundan koyu
renkli görülürler. Halk arasında bu bulutlara kara bulutlar denir.
Ø
Normal Hava Basıncı : 45°
enlemlerinde, deniz seviyesinde ve 15°C sıcaklıkta ölçülen basınca normal hava
basıncı denir.
Ø
Normal Hava Basıncı : 45° enlemlerinde, deniz
seviyesinde ve 15°C sıcaklıkta ölçülen basınca normal hava basıncı denir.
Ø Nüfus :Sınırları belli bir alanda yaşayan insan
sayısına nüfus denir.
Ø Nüfus Artış Hızı : Bir yıl içinde, doğum ve ölüm
sayısına bağlı nüfus artışına doğal nüfus artış hızı ya da doğurganlık hızı
denir.
Ø Nüfus Haritaları : Dünya'nın bütününde ya da bir
bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır.
Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir. Nüfus yoğunluğu
haritaları ise renklendirilir.
Ø Nüfus Yoğunluğu : Belli bir alanda yaşayan nüfusun, o
alana oranıdır. Ülkenin genişliği ve toplam nüfus hakkında bilgi verir.
Kişi/km2 olarak gösterilir.
-O-
Ø
Oba : Daha çok göçebe hayvancılık yapan
toplulukların geçici olarak yerleşip, çadır kurdukları yerleşmelerdir.
Ø
Obruk : Baca veya kuyu şeklinde, keskin köşeli,
derin çukurluklara obruk denir. Derinliği 250-300 m’yi bulabilen obrukların
bazılarının tabanında göl bulunur. Türkiye’de İç Anadolu’nun güneyinde ve
Toroslar’da yaygın olarak obruklar görülür. İçel’deki Cennet-Cehennem
mağaraları ve Konya’daki Kızören obruğu ülkemizdeki en güzel örneklerdir.
Ø
Obsidyen (Volkan Camı) : Siyah, kahverengi, yeşil renkli ve
parlak dış püskürük bir taştır. Magmanın yer yüzüne çıktığında aniden soğuması
ile oluşur. Bu nedenle camsı görünüme sahiptir.
Ø
Okyanus : Kıtaları birbirinden ayıran geni su
kütlelerine okyanus denir. Örnek : Atlas Okyanusu, Büyük Okyanus (Pasifik
Okyanusu), Hint Okyanusu
Ø
Orman : Büyüklü küçüklü çeşitli özellikteki
ağaçların oluşturduğu bitki örtüsüdür
Ø
Ormanaltı Florası : Orman örtüsü altında loş
ortamda yetişen, çoğunlukla ot ve sarmaşık türlerinin oluşturduğu bitki
topluluğudur.
Ø
Ormanaltı Florası : Orman örtüsü altında loş ortamda
yetişen, çoğunlukla ot ve Orografik
Yağışlar : Nemli hava
kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlardır.
Ø Orojenes: Dağ oluşum şeklidir.
Ø Oros: Dağ denir.
Ø
Otlak : Büyük ve küçükbaş hayvancılığın
yapıldığı yerlerde hayvanların otlatıldığı alanlara otlak denir.sarmaşık
türlerinin oluşturduğu bitki topluluğudur.
Ø Ova: Çevresine göre alçakta bulunup çeşitli yüksekliklerde
bulunan sular tarafından az aşınmış geniş düzlükledir.
Ø
Ozonosfer: Mezosfer tabakasının alt katını
oluşturur. Güneşten gelen morötesi (ultraviyole) ışınlar tarafından oksijen
moleküllerinin O 3‘e dönüştürülmesiyle oluşur. Güneşten gelen zararlı ışınları
tutar, soğumayı önler.
-Ö-
Ø Ölçek : Gerçek ölçülerin kaç defa
küçültüldüğünü gösteren küçültme oranına ölçek denir.
Ø
Örtü buzulu : Çok geniş alanlara yayılan, kilometrelerce alan kaplayan
buzul türüdür.
Ø Örtü buzulu : Çok
geniş alanlara yayılan, kilometrelerce alan kaplayan buzul türüdür.
Ø
Östatik hareketler Kara yüzeyindeki buzullaşmaya ve buzulların erimesine
bağlı olarak deniz seviyesinde meydana gelen geniş ölçüde alçalma ve
yükselmelerdir.
Ø
Özel Konum : Dünya üzerindeki bir yerin çevresine, denizlere, yer
şekillerine, anayollara, geçitlere ve komşularına göre konumudur. Özel Konum;
İklim koşullarını, Doğal bitki örtüsünü, Tarımsal etkinlikleri, Nüfus ve
yerleşme biçimini, Ekonomik etkinlikleri, Ulaşım olanaklarını, Siyasal ve
kültürel yapıyı etkiler.
Ø Özel Konum : Dünya üzerindeki bir yerin çevresine,
denizlere, yer şekillerine, anayollara, geçitlere ve komşularına göre
konumudur.
Özel Konum; İklim koşullarını, Doğal bitki örtüsünü, Tarımsal etkinlikleri, Nüfus ve yerleşme biçimini, Ekonomik etkinlikleri, Ulaşım olanaklarını, Siyasal ve kültürel yapıyı etkiler.
Özel Konum; İklim koşullarını, Doğal bitki örtüsünü, Tarımsal etkinlikleri, Nüfus ve yerleşme biçimini, Ekonomik etkinlikleri, Ulaşım olanaklarını, Siyasal ve kültürel yapıyı etkiler.
-P-
Ø Paleontoloji : Fosilleri inceleyen bilim dalına
paleontoloji denir.
Ø Paleozoik Zaman
: Bakınız : Birinci Zaman.
Ø Peneplen : Geniş arazi bölümlerinin, akarsu aşınım
faaliyetlerinin son döneminde deniz seviyesine yakın hale indirilmesiyle
oluşmuş, az engebeli şekle peneplen (yontukdüz) denir.
Ø Peribacası : Özellikle volkan tüflerinin yaygın
olarak bulunduğu vadi ve platoların yamaçlarında sel sularının aşındırması ile
oluşan özel yeryüzü şekillerine peribacası denir. Bazı peribacalarının üzerinde
şapkaya benzer, aşınmadan arta kalan sert volkanik taşlar bulunur. Bunlar
volkanik faaliyet sırasında bölgeye yayılmış andezit ya da bazalt kütleridir.
Peribacalarının en güzel örnekleri ülkemizde Nevşehir, Ürgüp ve Göreme
çevresinde görülür.
Ø Perihel : Bakınız : Günberi.
Ø Plan : Bir yerin kuşbakışı görünümünün belli
bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasıdır. Plan bir tür büyük ölçekli
haritadır.
Ø Plato : Akarsu vadileriyle derince yarılmış düz
ve geniş düzlüklerdir.
Ø Polye : Karstik yörelerdeki genişliği birkaç
kilometre olan, uzunluğu 20-30 kilometreyi bulan, hatta geçebilen ova görünümlü
büyük karstik çukurlara polye denir. Türkiye’de özellikle Toroslar’da polyeler
yaygındır. Örneğin; Akdeniz Bölgesi’ndeki Ketsel, Elmalı ve Akseki ovası birer
polyedir.
Ø Poyraz : Türkiye’nin hemen her yerinde esen
rüzgarlardır. Yaz poyrazı serinletici etki yapar. Kışın ise kuru soğuklara
neden olur.
Ø Projeksiyon : Dünya'nın küreselliği nedeniyle,
haritalarda ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli yöntemler
kullanılır. Bunun için yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara
göre düz bir kağıda geçirilmesi gerekir. Bu sisteme projeksiyon denir.
-R-
Ø Reaksiyon: Değişmeye uğramadır.
Ø Resif kıyıları: Mercan
iskeletlerinin üst üste birikmesiyle oluşan kıyı tipidir. Ör:Mercan adaları
kıyıları (Avustralya Kıtasının doğusunda).
Ø
Resif: Mercanların
iskeletlerinin yığılması ile oluşan organogon tortul kütle.
Ø
Ria tipi kıyılar: Akarsu
vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Ör:
İstanbul-Çanakkale Boğazları, Haliç ve G.Batı Anadolu Kıyılarıdır.
Ø
Rift: Yarık saha. Denizaltı
sırtları boyunca kıta kütlelerinin ayrılması ile oluşan yarıklar ve kara
üzerinde doğrultu atımlı faylar boyunca görülen yarıklar buna örnek oluşturur.
Ø
Ripple mark: Kum dalgacığı.
Ø Rüzgar Erozyonu
: Bitki örtüsünün olmadığı ya da cılız olduğu
yerlerde toprağın rüzgarlarla yerinden kopartılarak taşınmasına rüzgar erozyonu
denir.
Ø Rüzgar
mağarası: Rüzgarlar taşıdıkları kum taneciklerini en fazla 1-2 m. Yükseğe
çıkarabildikleri için kayaların alt kısımlarında aşınma fazla, üst kısımlarında
ise az olur. Sertlik düzeyleri farklı olan yatay duruşlu kayaların yumuşak
kısmı, aşınma ile oyuklar oluşturur. Bu oyuklara rüzgar mağarası denir.
Ø Rüzgar : Hava kütlelerinin yatay yöndeki
hareketlerine rüzgar denir.
Ø Rüzgar: Yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru
oluşan hava hareketliliğidir.
Ø Rüzgarın Frekansı
(Esme Sıklığı) : Rüzgarın yıl içinde belirli bir yönden
esme sıklığına rüzgar frekansı denir.
-S-
Ø
Samanyolu : Çok sayıda yıldızlardan ve Güneş’ten
oluşan galaksiye Samanyolu denir.
Ø
Sanayi : Ham maddelerin işlenerek mamül madde
haline getirilmesine sanayi denir.
Ø
Sarkıt-Dikit : Kalsiyum karbonatça zengin suların
mağara tavanından sızarak içindeki kirecin tavanda birikmesi ile sarkıtlar,
damlayarak tabanında birikmesi ile dikitler oluşur. Karstik alanlardaki
mağaralarda görülen bu şekillerin en güzel örnekleri Damlataş Mağarası’nda
bulunmaktadır.
Ø
Seki (Taraça)
: Yatağına alüvyonlarını yaymış olan akarsuyun
yeniden canlanarak yatağını kazması ve derinleştirmesi sonucunda oluşan
basamaklardır. Taban seviyesinin alçalması nedeniyle, tabanlı bir vadide akan
akarsuyun aşındırma gücü artar. Yatağını derine doğru kazan akarsu vadi
tabanına gömülür. Eski vadi tabanlarının yüksekte kalması ile oluşan
basamaklara seki ya da taraça denir.
Ø
Sel : Sağanak yağış ve hızlı kar erimeleri
sonucu çok miktarda suyun akışa geçmesi ile meydana gelen duruma sel denir.
Ø
Sıcaklık : Sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde
havanın nem alma kapasitesi de yüksek olduğu için buharlaşma artar, düşük
olduğu yerlerde ise buharlaşma azalır.
Ø
Sırt : İki akarsu vadisini birbirinden ayıran
ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir.
Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir.
Ø Sial: Karaların altında olup ve dağların olduğu bölgede
kalınlaşan sert tabakadır.
Ø Siltasyon: Erezyonun diğer adıdır.
Ø Sima: Okyanusların altında bulunan tabakadır.
Ø
Sirk buzulu
: Dağların tepesindeki ve yüksek yamaçlardaki
küçük çanaklarda yeni oluşmaya başlayan buz türüdür.
Ø
Sismograf : Depremin süresi ve şiddetini ölçen
alete sismograf denir.
Ø Somotik. Irki demektir.
Ø stabil: Durağan anlamına gelmektedir.
Ø Step : Bakınız : Bozkır.
Ø Stratosfer : Troposferin üstündeki atmosfer
katmandır.
Ø Sürekli Rüzgarlar : Genel Hava dolaşımına bağlı, sürekli
basınç kuşakları arasında yıl boyunca yön değiştirmeden esen rüzgarlardır.
-Ş-
Ø
Şahit tepeler: Aşınıma karşı dayanıklılıkları farklı olan malzemelerin
üst üste birikerek farklı tabakalar oluşturduğu bölgelerde görülürler. Gerek
rüzgarın aşındırması, gerekse mekanik çözülme ile gevşemiş ve zayıflamış
malzemelerin rüzgar tarafından koparılıp taşınması sonucunda oluşan yüksekliklerdir.
Ø
Şaryaj örtüsü: Bir kütle
üzerine sürünerek gelmiş olan kütle. Nap ise bu örtünün aşınma sonucu kalan
parçasıdır.
Ø
Şaryaj: Dağ oluşumu esnasında
bir kütlenin diğer bir kütle üzerine abanarak sürünmesi.
Ø
Şelf :Kıta kenarı üzerinde
ortalama olarak 200 m derinliğe kadar olan saha.
Ø
Şemosfer : Atmosferin stratosfer
ile İyonosfer arasındaki katmanıdır.
Ø Şemosfer : Atmosferin stratosfer ile İyonosfer
arasındaki katmanıdır.
Ø Şeytan masası: Rüzgarlar
sürükledikleri veya savurdukları taneleri yüzeylere çarparak aşındırma
yaparlar. Dikdörtgen yatay duruşlu tabakaların bulunduğu alanlarda rüzgar
aşındırması ile oluşan kaya şekillerine mantarkaya adı verilir.
Ø Şist: Basınç sonucu yapraklaşmış kaya.
Ø
Şot: Kurak veya çöl
bölgelerinde çevreden gelen suların kapalı bir havzada birikmesi ve burada
buharlaşması sonucu çeşitli tuzların birikmesi ile oluşan tuzlu bataklık.
-T-
Ø
Takke buzulu
: Dağların bütün yamaçlarını kuşatan buzul
türüdür.
Ø
Taraça : Bakınız : Seki.
Ø
Tarım : Toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla
çeşitli ürünler elde etme işine tarım denir.
Ø Taşkın: Akarsuların havzasının dışına çıkmasıdır.
Ø
Tebeşir : Derin deniz canlıları olan tek hücreli
Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Saf, yumuşak, kolay
dağılabilen bir kalkerdir. Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir.
Ø
Tektonik Göller
: Yerkabuğunun tektonik hareketleri sırasında
oluşan çanaklardaki göllerdir.
Ø Tektonik hareketler:
Baskı veya basınç sonucunda oluşan
hareketlenmelerdir.
Ø Teori: Kuram demektir.
Ø
Tepe : Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan
oluşmaktadır.
Ø
Termik Basınç : Dünya'nın küreselliği nedeniyle ısınma
ve soğumaya bağlı oluşan basınçlardır.
Ø
Termik Ekvator : Meridyenlerin en sıcak noktalarını
birleştiren eğriye termik ekvator denir.
Ø
Ticaret : Para kazanmak için yapılan alım satım
işlerine ticaret denir.
Ø Tipik: Ayırıcı özelliktir.
Ø Topografya: Relief demektir.
Ø
Traverten : Genellikle sıcak su kaynaklarının
yakınında ve kalsiyum karbonatlı suların yayılarak aktığı alanlarda, kirecin
çökelmesi ile oluşan basamaklardır. En güzel örnekleri Denizli-Pamukkale’dedir.
Ø
Traverten : Kalsiyum biokarbonatlı yer altı
sularının mağara boşluklarında veya yeryüzüne çıktıkları yerlerde içlerindeki
kalsiyum karbonatın çökelmesi sonucu oluşan kimyasal tortul bir taştır.
Ø
Troposfer : Atmosferin, yeryüzüne temas eden, alt
bölümüdür.
Ø
Tundra : Düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum
sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar ve yosunlardır. Bu bitki örtüsüne
tundra adı verilir.
Ø
Turizm : İnsanların görme, tanıma, dinlenme,
eğitim, spor, tedavi ve kutsal yerleri ziyaret etmek amacıyla yaptıkları
gezilere turizm denir.turunçgil denir.
Ø
Turunçgiller (Narenciye) : Portakal, mandalina, greyfurt, turunç
ve limon bitkilerine genel olarak
-U-
Ø Uvala : Genişleyip, derinleşen dolinlerin
birleşmesiyle oluşan, dolinlerden daha büyük çukurluklardır.
Ø Uydu:
Gezegenlerin etrafında dönen gök cisimleridir.Bunlarda güneş ışığı yansıtarak
görülürler.
Ø Uzay: Sınırları belli olmayan büyük boşluktur.
-Ü-
Ø Üçüncü Zaman
(Neozoik) : Günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce
sona erdiği varsayılan jeolojik zamandır. Üçüncü zamanın yaklaşık 63 milyon yıl
sürdüğü tahmin edilmektedir.
-V-
Ø Vadi : Akarsuyun içinde aktığı, kaynaktan
ağıza doğru sürekli inişi bulunan, uzun çukurluklardır.
Ø Vadi buzulu : Sürekli beslenerek sirkten taşan ve vadi boyunca aşağı
hareket eden buzul türüdür.
Ø Vadi buzulu : Sürekli beslenerek sirkten taşan ve
vadi boyunca aşağı hareket eden buzul türüdür.
Ø Vadi kaynağı: Vadi tabanlarından çıkan kaynaklardır.
Ø Vaha: Çöllerde akarsu kenarları, kaynaklar veya kuyular çevresindeki
yeşillik (bağlık-bahçelik) alan.
Ø
Vejetasyon dönemi:
Bitkilerin büyüme veya gelişme süresi.
Ø
Voklüz: Kalkerli arazilerde yer
yüzüne çıkan kaynaklardır. En fazla Akdeniz Bölgesinde görülür. Ör: Düden suyu
Bu kaynakların en önemli özelliği sularının bol miktarda kireç içermesidir.
Ø
Volkan Bacası : Mağmanın yeryüzüne
ulaşıncaya kadar geçtiği yola volkan bacası denir.
Ø Volkan Bacası
: Mağmanın yeryüzüne ulaşıncaya kadar geçtiği
yola volkan bacası denir.
Ø Volkan Konisi
: Lav, kül, volkan bombası gibi volkanik
maddelerin üst üste yığılması ile oluşan koni biçimli yükseltiye volkan konisi,
koni üzerinde oluşan çukurluğa krater denir.
Ø Volkanik Göller
: Volkanik patlamalar ile oluşan çanaklardaki
göllerdir. Krater gölü, kaldera gölü ya da maar gölü gibi çeşitleri vardır.
Ø Volkanik Tüf : Volkanlardan çıkan kül ve irili ufaklı
parçaların üst üste yığılarak yapışması ile oluşan taşlara volkan tüfü denir.
Ø Volkanizma : Yerin derinliklerinde bulunan magmanın
patlama ve püskürme biçiminde yeryüzünün çıkmasına volkanizma denir.
-Y-
Ø Yağış : Havadaki nemin doyma noktasını aşıp, su
damlacıkları, buz kristalleri veya buz parçacıkları şeklinde yoğunlaşmasına
yağış denir.
Ø Yağış Rejimi:
Yağışların bir yıl boyunca mevsimlere veya aylara göre dağılışı.
Ø Yamaç : Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir.
Ø Yanardağ : Magmadan gelen ve yer kabuğundaki
çatlaklardan püsküren lavların yığılması sonucunda o bölgede dağlar oluşur.
Bunlara yanardağ ya da volkan adı verilir.
Ø Yarma Vadi (Boğaz) : Akarsuyun, iki düzlük arasında bulunan
sert kütleyi derinlemesine aşındırması sonucunda oluşur. Vadi yamaçları dik,
tabanı dardır. Akarsuyun yukarı bölümlerinde görülür.
Ø Yayla : Yaz aylarında hayvan otlatmak veya tarımsal
faaliyette bulunmak amacıyla gidilen geçici yerleşmelerdir. Yaylalar dinlenmek
amacıyla gidilen yazlık sayfiye yerleri de olabilir.
Ø Yeraltı suları: Kayaların gözeneklerinde yerin altına sızmış sulara
denir.
Ø Yerel Saat : Bir noktada Güneş'in gökyüzündeki
konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir.
Ø Yerkabuğu: Dünyanın yüzeyini oluşturan en ince tabaka olup
serttir.
Ø Yıldız : Türkiye’ye kuzeyden esen soğuk
rüzgarlardır. Karadeniz kıyılarına yağış bırakırlar. Kar yağışına neden
olurlar. Karayel ile karışık estiğinde kar fırtınaları görülür.
Ø Yıldız : Güneş gibi, kendiliğinden ısı ve ışık
veren gök cisimlerine yıldız adı verilir.
Ø Yoğunlaşma : Atmosferdeki su buharının gaz halden
sıvı ya da katı hale geçmesine yoğunlaşma denir. Yoğunlaşmanın temel nedeni
sıcaklığın düşmesidir.
Ø Yöre : Bölüm içerisinde farklı özelliklere
sahip, bölümden daha küçük birimlerdir. Iğdır Yöresi, Göller Yöresi, Menteşe
Yöresi gibi.
Ø Yörünge Düzlemi: Ekliptik.
Ø Yükseklik : Ağır bir gaz olan su buharı,
yerçekiminin etkisiyle fazla yükselemez. Yoğunlaşma sonucu yağış tekrar
yeryüzüne düşer. Yükseldikçe hava soğuyacağından havanın su buharı taşıma
kapasitesi dolayısıyla buharlaşma azalır
-Z-
Ø Zelzele: Diğer adıyla deprem olarak bilinir.
Ø Zemheri: Karakış anlamına gelir.
Ø Zirve: Bir şeyin en üst kısmı.
Ø Zoocoğrafya: Hayvan coğrafyasıdır.